اگر می‌خواهید قرآن را حفظ کنید با ما همراه شوید!
اگر می‌خواهید قرآن را حفظ کنید با ما همراه شوید!
نخستین گام به سوی حفظ قرآن کریم، پس از آشنائی با برکت های آن، آگاهی از تجربه های کسانی است که این راه را پیموده و به مقصد رسیده اند و چه نیکوست تجربه های همه ی حافظان قرآن برای نسل جدید حاملان کتاب خدا، تدوین و عرضه گردد.
در ذیل تجربه هایی را در این زمینه تقدیم می کنیم:
الف) تصمیم:
نخستین عامل توفیق برای حفظ قرآن کریم، تصمیم جدّی و اراده ی نیرومند است. قدرت اراده بیش از قدرت حافظه در تحقق این آرمان مۆثر است.
ممکن است کسی از حافظه ی قوی برخوردار نباشد اما قدرت اراده، کمبود ناشی از عدم قوت حافظه ی او را جبران کند و کسی با حافظه ای متوسط و یا حتی قدری پایین تر از متوسط نیز موفق به حفظ قرآن گردد. اما قوت حافظه برای کسی که به ضعف اراده مبتلاست کارساز نیست.
این واقعیت را جدی بگیرید ، تصمیم جدّی کارسازتر از نیروی حافظه است و تا تصمیم جدی نگیریم و با تمام توان تلاش نکنیم ، خداوند متعال توفیق حفظ کتابش را به ما عنایت نمی کند.
در واقع «جهاد» به معنای بکارگیری همه ی توان، شرط اول موفقیت در همه ی کارها است و شرط دوم «اخلاص» است، هر کس با همه ی توان و برای خدا حرکت کند بی تردید به مقصد می رسد که خداوند متعال وعده داده است:
«والَّـــذینَ جَاهَــدوُا فِـیـنَا لَنَـهدِیَنَّــهُم سُـبُـلَنَا»
و بی تردید کسانی را که به خاطر ما جهاد کردند، به راههایمان هدایتشان می کنیم. (سوره عنکبوت: آیه 69)
و مبدأ تحقق هر دو شرط اراده ی قوی و تصمیم جدّی است.
ب) نذر کردن:
برخی به منظور تقویت اراده، از طریق نذر یا عهد و یا قسم، کاری را برخود واجب می کنند، مثلاً نذر می کنند که قرآن را حفظ یا هر روز مقدار معینی از محفوظات خود را تکرار کنند.
البته ذکر این نکته خالی از لطف نیست که تقویت اراده از راه ایجاب شرعی پسندیده نیست و چه بسا انسان را ناخواسته به تخلف از نذر وادار سازد.
اصولاً واجب ساختن کاری بر خود از طریق نذر و امثال آن در اسلام مذموم و مکروه است، یکی از اصحاب امام صادق (علیه السلام) به نام اسحاق بن عمار نقل می کند که از آن حضرت پرسیدم:
من بر خود مقرر کرده ام که دو رکعت نماز شکر در سفر و حضر بخوانم، آیا می توانم در سفر و در روز انجام دهم؟
امام صادق (علیه السلام) فرمودند:
«اِنّی لأ کـرَهُ الایجابَ : اَن یُوجِبَ الــرَّجُـلُ عَلی نَـفسِـهِ»
من از ایجاب کراهت دارم، این که انسان چیزی را بر خود واجب کند.
گُــفتم: برای خدا بر خود واجب نکردم، تنها بر خویشتن مُقــرّر کردم که دو رکعت نمــاز شُــکر برای خُدا بخوانم، آیا می توانم آن را ترک کنم؟
فرمود: آری (وسایل الشیعه: ج 16/ ص 189/ ح 1)
ج) نظم:
تصمیم جدّی و تلاش بدون نظم، کارساز نیست. یکی از شرط های اصلی موفقیت در حفظ قرآن، نظم در به یاد سپردن و نظم در تکرار محفوظات است.
بنابراین پس از تصمیم جدّی و برنامه ریزی برای حفظ قرآن، طالب باید با همه ی توان بکوشد در هر موقعیتی به طور منظم، طبق برنامه عمل کند و هیچ چیز مانع او نشود.
نکته ی قابل توجه در برنامه ریزی برای حفظ این است که برنامه باید با قدرت حافظه ی طالب و فرصت او برای حفظ و تکرار محفوظات، متناسب باشد. مثلاً اگر در هر روز تنها دو سطر می تواند حفظ کند باید به گونه ای برنامه های خود را تنظیم کند که اولاً هر روز به طور مرتب دو سطر حفظ کند و ثانیاً هر روز محفوظات قبلی را تکرار کند تا جائی که مطمئن شود فراموش نمی کند.
د) تهاجم:
یکی از رازهای مهم موفقیت در حفظ قرآن، تهاجم برای حفظ آن است. مقصود از حفظ تهاجمی، بهره گیری از همه ی ظرفیت فکری و روانی برای به یاد سپردن منظم این کتاب آسمانی در کمترین زمان ممکن است.
استفاده از این روش، به یاد سپردن قرآن را شیرین و تداومش، کام جان را شیرین تر می نماید اما حفظ کُند، نا منظم و تدریجی، ملال آور و چه بسا موجب انصراف از تصمیم اولیه گردد.
هـ) تکرار:
حفظ کامل قرآن با همه ی دشواری های آن بسیار آسان تر از تداوم حفظ آن است، از این رو تداوم و تکرار محفوظات، نیازمند به برنامه ریزی صحیح و اراده ای نیرومندتر از اراده ی اولیه برای حفظ است.
حافظ قرآن اگر برنامه ی منظمی برای تکرار محفوظات خود نداشته باشد، حاصل تلاش های خود را بی تردید از دست خواهد داد.
نکته ی قابل توجه در برنامه ریزی برای تکرار محفوظات، آن است که این برنامه نیز باید متناسب با قدرت حافظه تنظیم شود، در برخی از استعدادهای استثنایی ممکن است دوبار و حتی یک بار تکرار در سال برای تداوم حفظ کافی باشد و در برخی ممکن است تکرار یک بار در هر ماه نیز کافی نباشد.
و) روش مراجعه به قرآن:
گاه لازم می شود که برای به یاد آوردن کلمه یا عبارتی از آیه، حافظ به قرآن مراجعه کند.
راه و روش این مراجعه نیز مهم است. حافظ نباید برای یادآوری محفوظات خود خیلی زود به قرآن مراجعه کند، زیرا این اقدام سبب می شود که هیچ وقت خود را بی نیاز از مراجعه نبیند، بلکه روش درست این است که اگر در تکرار محفوظات دچار مشکل شد، ابتدا باید قدری تأمل کند و تلاش نماید تا بدون مراجعه به قرآن و با اندکی فشار بر حافظه، آنچه را فراموش کرده به یاد آورد و تنها در صورتی به قرآن مراجعه نماید که احساس کند بدون مراجعه، یادآوری ممکن نیست.
ز) بهره گیری از زمان و مکان مناسب:
بهره گیری از زمان و مکان مناسب برای حفظ توانِ حافظه را به شدت افزایش می دهد و به عکس، زمان و مکان نامناسب چه بسا موجب یأس و نومیدی و انصراف گردد.
بهترین زمان برای حفظ قرآن، هنگامی است که انسان از آرامش فکری و روحی بیشتری برخوردار است و بهترین مکان فضائی است که آرام تر و پاکیزه تر باشد.
تجربه نشان می دهد که انسان هنگام خستگی و مواقعی که حافظه آرامش کافی ندارد، یا در فضاهای نامناسب کمتر قادر به یادآوری محفوظات است، چه رسد به حفظ مطالب جدید.
ح) قرآن مورد استفاده برای حفظ:
یکی از نکاتی که در حفظ قرآن از ابتدا باید مورد توجه باشد، استفاده از یک نوع قرآن است، و این به دلیل اختلاف آغاز و انسجام صفحات در چاپ های مختلف قرآن است، تجربه نشان می دهد که استفاده از چاپ های مختلف در حفظ و یا مراجعه برای یادآوری، حافظ را با مشکل مواجه خواهد کرد، چون خطوط قرآن همان گونه که هست در ذهن نقش می بندد، و اگر آغاز و انسجام آن در مراجعات متعدد اختلاف داشته باشد، حافظه دچار اختلال و مشکل خواهد شد.
ظاهــراً بهترین چاپ قرآن برای استفاده در حفظ قُــرآنهایی است که در همه ی صفحات آن، آیات به پایان می رسند و هیچ آیه ای در دو صفحه تقسیم نمی شود.
ط) استفاده از نوار ترتیل:
استفاده از نوار ترتیل قاریان متخصص نیز چند فایده برای حافظ می تواند داشته باشد:
تقویت محفوظات:
همان گونه که تکرار لفظی محفوظات در یادسپاری آنها مۆثر است، شنیدن مکرر آنها نیز به تداوم حفظ یاری می رساند. همچنین گاه صدای خوش و آهنگین قاری، شوق به قرائت و استماع قرآن را افزایش می دهد و این لذّت معنوی، خستگی های جسمی ناشی از تکرار پیوستهء لفظی را از جان و تن می زداید.
تصحیح قرائت:
تجربه نشان داده است که گاه برخی از کلمات به شکلی نادرست وارد حافــظه می شود و از آن رو که حافظ احتــمال خطا نمی دهد، برای سالها آن را به همان صورت نادرست تکرار می کند و تنها هنگامی به اشتباه خود پی می برد که تلفظ درست آن را از دیگری بشنود.
بهره گیری از فرصت:
استفاده از فرصت هائی که به هر دلیل نمیتوان محفوظات را تکرار کرد ولی بهره گیری از استماع قرآن و تقویت حفظ آن ممکن است، به تحقق برنامه ی تعیین شده کمک می کند و در بکارگیری همه ی توان حافظ مۆثر است.
